چک ولو همانند سایر تجهیزات سیستم‌ها و دستگاه‌های سرمایشی وظیفه خاصی را در چرخه تبرید و سردخانه‌ها بر عهده دارد.
چک ولو همان شیر یک طرفه است که نقش مهمی را در سیکل تبرید دارد. در این مقاله به معرفی این قطعه و محل نصب و نحوه کارکردآن می‌پردازیم.
محل نصب چک ولو کستل کجاست؟
شیر یک طرفه یا چک ولو کستل در خط مایع و خط مکش و خط گاز داغ و در چرخه سردکنندگی نصب می‌گردد.
وظیفه شیر یک طرفه چیست؟
شیر یک طرفه در چرخه تبرید باعث حرکت سیال سردکننده یا ماده مبرد به یک طرف می‌شود. در نتیجه این جریان یک طرفه سیال مبرد که می‌تواند مایع یا گاز باشد نمی‌تواند در مسیر رفت برگشت نماید.
ویژگی‌های شیرهای یک طرفه چیست؟
چک ولو قابل استفاده در تمام دستگاه‌های تبرید صنعتی، تهویه مطبوع و تجاری بوده و با گازهایی مانند R22,R134a,R404A,R407C,R410A,R507 می‌تواند کار کند. همچنین در هر قسمتی از دستگاه تبرید که باید از برگشت جریان جلوگیری شود استفاده می‌شود. به علاوه این قابلیت‌ها، شیر یک طرفه دارای ویژگی‌های دیگری نیز است که در ادامه آورده شده است.
- ماکزیمم فشارمجاز مبرد(PS) 45 bar
- جنس بدنه و پوسته از برنج نورد گرم سری ST-UNI EN 12165 – CW 617N
- جنس فنر از فولاد ضد زنگ آستینی
- لاستیک کلوروپرن برای سیل گسکت های خارجی
- قابلیت نصب چک ولو های سری 3120 و 3140 درلاین افقی
- قابلیت نصب چک ولوهای سری 3130 در لاین افقی، لاین شیب دار و لاین عمودی با جریان رو به بالا
- حک شدن جهت جریان چک ولو ها بر روی بدنه
چک ولو کستل یا شیر یک طرفه چگونه کار می‌کند؟
امروزه شیر یک طرفه در صنایع متفاوتی کاربرد داشته و در سیستم‌های هیدرولیک و خطوط جریان جهت جلوگیری از برگشت سیال استفاده فراوان دارد. چک ولوها دارای طرح‌های متنوعی بوده و در صنایع متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برگشت جریان در برخی فرآیندها ممکن است سبب آسیب رساندن به دستگاه‌های صنعتی شود. مانند برگشت جریان در پمپ‌ها باعث خرابی و از کار افتادن پمپ می‌شود. برای جلوگیری از آسیب رسیدن به سیستم‌ها در صنعت باید از چک ولوها یا شیرهای یک طرفه استفاده نمود.
نحوه کار این قطعه به این صورت است که در داخل شیر یک طرفه، دیسکی قرار دارد که در جریان حرکت سیال باز می‌شود. با باز شدن این دیسک به سمت بالا شروع به حرکت می‌کند؛ چنانچه در مسیر حرکت جهت جریان سیال 180 تغییر نماید، دیسک نیز بلافاصله برمی‌گردد و سد راه عبور سیال می‌شود. در نتیجه از برگشت سیال در مسیر رفت جلوگیری می‌کند.
معرفی انواع شیر یک طرفه یا چک ولو کستل
همانطور که بیان شد نحوه کار این شیر جهت جلوگیری از برگشت جریان در مسیر رفت در خط لوله می‌باشد. بر همین اساس طراحی‌های مختلفی نیز برای این شیر ارائه شده است.
1.شیر یک طرفه لولایی
این شیرها از نوع چک ولوهایی با طراحی ساده هستند که در آن از یک یا دو دیسک در داخل شیر استفاده می‌شود. نحوه کار شیرهای یک طرفه لولایی به این صورت است که دیسک در مرکز شیر، لولا شده و فقط در یک جهت می‌تواند تغییر کند.
در هنگام حرکت جریان، لولای دیسک نیزحرکت کرده و به جریان ماده مبرد اجازه حرکت می‌دهد. بلافاصله با افزایش فشار ماده مبرددر پشت لوله، لولا بسته می‌شود و در نتیجه دیسک میانی از عبور سیال جلوگیری می‌کند.
2.چک ولو پیستونی
شیرهای یک طرفه پیستونی در ساختار خود دارای یک پیستون بوده و از لحاظ کارکردی به شیرفلکه‌ها شباهت دارند. اساس کار چک ولو پیستونی به این شکل است که، زمان برقراری جریان پیستون به سمت بالا حرکت می‌کند. برای جلوگیری از برگشت جریان سیال در خط لوله، در صورتی که سرعت جریان سیال کاهش یابد این پیستون محل اولیه خود بر می‌گردد و محل عبورجریان را مسدود می‌کند.
3.شیر یک طرفه توپی یا کره ای
این نوع چک ولو مهم ترین نقش را در قطع سریع جریان در صعنت را دارند؛ و به دو حالت عمودی و افقی می‌توان آن‌ها را استفاده کرد. در ساختار چک ولوهای توپی یک کره‌ی معلق به کار رفته است؛ که یک نشیمنگاه در مرکز شیر یک طرفه برای آن طراحی شده است.
اساس کار چک ولو کره‌ای به این صورت است که، وقتی جریان سیال در خط لوله وجود دارد این قطعه توپی در حالت معلق در محفظه شیر قرار می‌گیرد و ماده مبرد از اطراف آن جریان می‌یابد. چنانچه سرعت جریان کاهش یابد، برای جلوگیری از عبور سیال این کره در نشیمنگاه خود قرار می‌گیرد.
نکات مهمی که باید در هنگام نصب چک ولو کستل (Castel Check Valve) رعایت شود
در هنگام نصب شیر یک طرفه در خط مایع یا خط مکش دز سیستم سرمایشی باید نکاتی را مورد توجه قرار دهیم. در ادامه به این نکات اشاره می‌شود.
- تمیز کردن سیستم یا دستگاه قبل از نصب شیر یک طرفه
- برای جوش کاری روی سیستم باید مواد پرکننده با نقطه ذوب پایین به کار رود.
- قبل از هر نوع جوشکاری به استثنای جوشکاری لحیمی، شیرهای یک طرفه سری 3122 باید شیر دمونتاژ شود.
- برای جلوگیری از خراب شدن و کاهش عملکرد مناسب شیر باید هنگام جوشکاری از تماس شعله و بدنه چک ولو خودداری شود.
چگونه چک ولو مناسب را برای سیستم انتخاب کنیم؟
برای انتخاب مناسب شیر یک طرفه باید بررسی کنیم که حرکت ماده مبرد در خط لوله بدون مشکلی انجام می‌شود. در یک چک ولو مناسب و با کارکرد درست به این شکل است که بلافاصله بعد از معکوس شدن جریان، چک ولو مسیر خارج شدن آن را می‌بندد و نمی‌گذارد سیال عبور کند.
چنانچه چک ولو انتخابی به دلیل مقاومت کم و شرایط ماده سرد کننده به درستی عمل نکند، پس شیر یک طرفه مناسب نیست. یک چک ولو مناسب باید بین دبی ورودی، فشار و سرعت ماده مبرد و اندازه‌ی آن تناسب خوبی داشته باشد.
کاربرد شیرهای یک طرفه یا چک ولو در کجاست؟
همانطور که گفتیم در صنایع مختلفی چک ولوها کاربردهای فراوان دارند. از جمله فرآیندهایی که در آن‌ها از چک ولو استفاده می‌شود، برج‌های خنک کن، انواع پمپ‌های صنعتی، خطوط بخار، دیگ‌های بخار، محل تخلیه کمپرسورها، خطوط اصلی جریان و خطوط تزریق می‌باشند.
همچنین این شیرها در طراحی سیستم‌ها و دستگاه‌های هیدرولیک مهم ترین کاربرد و استفاده را دارد. وقتی برای انجام فرآیند در یک سیستم سرمایشی از سیال استفاده شود، باید انجام بهتر فرآیند از چند پمپ با قدرت بالا استفاده کرد. بنابراین از شیر یک طرفه در این شرایط جهت حفاظت از پمپ‌ها و کل فرآیند استفاده می‌گردد.
جمع بندی بحث چک ولو
بطور کلی استفاده از شیرهای یک طرفه جهت برقراری جریان در یک جهت خط لوله به کار می‌روند. گفتیم بیشترین استفاد این قطعه در خطوط جریان سیستم‌های هیدرولیک است؛ همچنین توجه کنید که این شیرها به شکل اتوماتیک کار می‌کنند.
وظیفه و اساس کار این قطعه جلوگیری از برگشت جریان سیال در مسیر رفت در سیکل تبرید می‌باشد. این شیرها دارای طراحی‌های مختلفی هستند که در این مقاله هریک را به اختصار معرفی نمودیم. گفتیم که ساده ترین مدل این شیرها، چک ولو مدل لولایی است.
در این مقاله همچنین ویژگی‌ها و قابلیت‌های شیرهای یک طرفه بیان شد و برای انتخاب مناسب شیرهای یک طرفه مناسب نکته مهمی گفته شد. نکات مهمی را در این مقاله جهت نصب شیرهای یک طرفه ارائه دادیم و گفتیم که محل نصب شیرهای یک طرفه در خطوط مکش و خطوط گاز داغ می‌باشد.
