روغن کمپرسور هریک دارای ویژگی خاصی است که شامل موتور ، توربین و روغن های کمپرسور تبریدی می‌باشد. این نوع روغن‌ها برای بعضی از انواع کمپرسورها کارایی داشته و قادراند نیازهای روانکاری آنها را تامین کنند.
روغن‌های کمپرسورهای سردکننده به علت نوع کاربرد خاصی که دارند و ویژگی گازهای مبرد در دمای کارکرد این روغن‌ها، تفاوت‌های مهمی با سایر روغن‌های کمپرسور دارند. در این مقاله به معرفی کمپرسور و انواع آن و انواع روغن‌های کمپرسور می‌پردازیم.
روغن کمپرسور تبریدی چیست؟
در روغن‌های کمپرسور به بالاترین دمایی که در آن نقطه مواد مومی موجود در روغن درمجاورت سیال تبریدی به حالت جامد در آمده و روغن راکد می‌شود، نقطه توده شدن (Floc Point) گفته می‌شود. برای اینکه متوجه شویم سیستم نیاز به روانکاری دارد یا خیر این نقطه توده بسیار اهمیت دارد. نقطه ریزش (Pour Point)، پایین ترین دمایی که در آن روغن هنوز جاری است، گفته می‌شود.
باید با توجه به دونقطه ریزش و نقطه توده روغن کمپرسور تبریدی مناسب را انتخاب کنیم. باید روغنی را انتخاب کنیم که نقطه توده شدن آن از دمایی که توسط کمپرسور ایجاد می‌شود کمتر باشد. بنابراین درهنگام کار کمپرسور به علت اختلاط روغن با سیال تبریدی، مواد مومی روغن به جامد تبدیل نمی‌شوند. درصورتی که نقطه توده ایجاد شود کار متوقف شده و کمپرسور آسیب می‌بیند.
از معروف‌ترین روغن‌های تبریدی در صنعت تبرید ایران می‌توان به روغن معدنی، روغن پلی استرو آلکیل بنزن اشاره کرد.
روغن کمپرسور سردخانه
برای روانکاری کمپرسورهایی که با استفاده از از گاز آمونیاک یا فریون، عملیات سرمایش را انجام می دهند، باید روغن صنعتی کمپرسور برودتی به کار برد. در انتخاب این روغن‌ها باید به نقطه ریزش و توده شدن روغن دقت زیادی نمود.
به طور مثال روغن کمپرسور اسکرو بیتزر با برند بیتزر تولید شده و کد آن B100 مناسب برای گاز R22 و با کد BSE170 مناسب برای سایر گازهای جدید است. این روغن ها می توانند با روغن سانیسو و روغن شل جایگزین شوند.
این روغن های کمپرسور برای گازهای CFC ,HCFC ,NH3 کاربرد دارند. به طور معمول در ایران برای گاز R22 از روغن مینرال و برای گازهای جدید مانند گاز R134a و گاز R404 و R407 و R410 از روغن های POE استفاده می‌شود.
هر سیستم سرمایشی برای تولید سرما و دفع گرمای حاصل از کارکرد خود به یک سیال عامل یا گاز مبرد نیاز دارد. این سیال عامل تغییر حالت داده و از مایع به بخار و برعکس تبدیل شده، در نتیجه باعث جذب و دفع حرارت تولیدی می‌شود.
مبرد به دلیل داشتن خواص ترمودینامیکی، در سیکل برودتی حرکت می‌کند و عمل جذب و دفع گرما را انجام دهد. همچنین آنها به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارند برای محدوده دمایی و سیستم برودتی خاصی مناسب مناسب هستند.
سیستم نامگذاری تمام مبردها با حرف R شروع و دارای 2 یا 3 عدد هستند که این اعداد تعداد اتم‌های فلور، هیدروژن و کربن را مشخص می‌کند.
انواع روغن‌های تبریدی
روغن معدنی وپلی استر درسیستم‌های سرد کننده خانگی وتجاری کاربرد دارد.
۱-روغن معدنی : (MO) این نوع روغن از نفت خام تهیه شده، که نوع ۳GS آن برای مبردR-۱۲ونوع ۴GS آن برای مبرد R-۲۲مناسب است.
۲-روغن پلی استر: (POE) این روغن مصنوعی بوده وبه شدت رطوبت را جذب می‌کند، برای مبردR-۱۳۴ مناسب است.
۳-آلکیل بنزن(AB) : به دلیل اینکه شبیه روغن معدنی است می‌توان بجای آن از روغن آلکیل بنزن استفاده نمود.
خصوصیات روغن تبرید
• غلظت(ویسکوزیته) کافی داشته باشد تا در دماهای بالا ترکیب شیمیایی خود را در کمپرسور حفظ کند؛ همچنین در حرارت های پایین مایع بودن خود را در اواپراتور حفظ کند.
• روغن های تبرید باید عایق الکتریسیته باشند(دی الکتریک)
• نقطه اشتعال آن بالا باشد.
• روغن باید عاری از رطوبت-موم -هیدروکربن وسایرناخالصی هاوذرات معلق باشد.
• دارای نقطه ریزش خوب باشد یعنی در درجه حرارت های کم غلیظ نشود.
• با مبرد دستگاه سازگاری داشته باشدوبا آن واکنش شیمیایی انجام ندهد.
• مبرد دستگاه به راحتی در آن حل شود ولی با آن ترکیب نشود تا مشکلی درکار روغن کاری انجام ندهد.
• تولید کف نکند.
انتخاب روغن کمپرسور مناسب
یکی از نکات مهمی که برای سلامت کمپرسورها باید به آن توجه نمود استفاده از روغن کمپرسور مناسب است. وظیفه این روغن‌ها روانکاری ، خنک کاری ، آب بندی و جلوگیری از خوردگی و سایش است. این روغن‌ها از دو قسمت روغن پایه و مواد افزودنی تشکیل شده است. انواع متعددی از کمپرسورها وجود دارد که دارای سطوح کیفیتی متنوعی هستند. از این رو نمی‌توان یک سطح کیفیتی استاندارد را برای آنها مشخص نمود. برای کمپرسورهای رفت و برگشتی سطح کیفیت تعریف شده براساس استاندارد DIN 51506 به شکل VB , VBL , VC , VCL , VDL است.
این سطوح کیفیت دارای خصوصیات مقدار مواد ضد اکسداسیون، تمایل به تولید کک و مواد صمغی و کیفیت روغن پایه است. این سطوح کیفیت با طراحی روغن‌های کمپرسور جدید از چپ به راست بهبود می‌یابند.
برای اینکه بتوانیم روغن مناسب کمپرسور انتخاب کنیم باید به چند عامل توجه کنیم
1- نوع کمپرسور: انواع مختلفی کمپرسور با شرایط کارکردی متفاوت وجود دارد. بنابراین تاثیر آنها بر خصوصیات روغن یکسان نیست.
2- نوع عملکرد کمپرسور: به شرایط کاری کمپرسور بستگی دارد.
3- نوع گاز مورد تراکم: کمپرسورهای تبریدی با گازهای سردکننده مختلفی کار می‌کنند.
همچنین گازهای مختلف می‌توانند بر روی روغن تاثیر گذار باشند. بنابراین باید روغن کمپرسور انتخابی با گاز سردکننده سازگار باشد؛ اگر این نکته در نظر گرفته نشود ممکن است به کمپرسور و روغن آسیبی جدی وارد شود.
4- توصیه سازنده: مهم‌ترین مسئله در انتخاب روغن کمپرور توجه به توصیه سازنده روغن است.
کمپرسور چیست؟
کمپرسور یک قطعه مکانیکی در دستگاه‌ها و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و بسیاری از لوازم برقی می‌باشد. همچنین این قطعه انرژی مکانیکی را به تراکمی برای تامین گاز یا هوای فشرده تبدیل می‌کند.
کمپرسورها در صنایع مختلف به ویژه صنایع پتروشیمی و گاز کاربرد گسترده و مهمی دارند. وظیفه آن حفظ مداوم جریان خط تولید است و از این جهت نگهداری آن در شرایط مناسب و کارایی بالای آن از اهمیت زیادی برخوردار است.
درهنگام کار کردن در اثر ایجاد اصطکاک در بین اجزای آن تولید گرما کرده و باعث فرسایش اجزای آن می‌شود. برای کاهش اصطکاک ایجاد شده باید کمپرسور با روغن‌های مخصوص چرب شود تا طول عمر آن بیشتر شود و روان‌تر کار کند. برای اینکه کارکرد سیستم در حالت خوبی باشد باید روغن استفاده شده با نوع کمپرسور و گاز برودتی متناسب باشد. روغن‌های کمپرسور دارای ویژگی‌های مختلفی هستند، از جمله ویسکوزیته، نوع روغن معدنی یا سینتتیک و …است.
معرفی انواع کمپرسور
کمپرسور از لحاظ ساختاری به دو دسته تقسیم می‌شوند.
کمپرسور از لحاظ ساختاری
• کمپرسورهای دوار Rotating
• کمپرسورهای رفت و برگشتی Reciprocating
کمپرسوربر اساس گاز مورد تراکم
همچنین کمپرسورها بر اساس گاز مورد تراکم نیز به سه دسته تقسیم می‌شوند.
1- کمپرسورهای هوا
2- کمپرسورهای گاز
3- کمپرسورهای سرد
چرا باید روغن کاری کمپرسور انجام شود؟
روغن‌کاری کمپرسور به این شکل است که مقداری از روغن با مبرد از کمپرسور خارج شده وپس از چرخش در سیکل برودتی دوباره به محفظه کمپرسور برمی گردد. در اینجا دو علت اصلی روغن‌کاری سیستم خنک کننده را بیان می‌کنیم.
1.برای افزایش کارکرد کمپرسورباید قسمت‌های متحرک کمپرسور را برای جلوگیری از اصطکاک و ساییدگی قطعات روغن کاری کرد.
2.قسمت‌های مختلف کمپرسور در اثر کار کردن داغ می‌شوند که برای خنک کاری آنها باید روغن کاری انجام شود.
